MERCANKÖŞK

Yazar: Elif Özdemir

Editör: Adalet Keleş

Şef Editör: Behice Kavak

Origanum majarona. Ne havalı sözcükler değil mi? Âdeta Harry Potter filmindeki bir büyü sahnesi gibi. Ama bu sihirli sözcükler mercanköşk bitkisinin Latince adıdır.

Adı genelde bilinmeyen, kekik bitkisi gibi ballıbabagiller ailesinde bulunan bir bitkidir. Görüntüsünün benzemesi nedeniyle çoğunlukla kekikle karıştırılır. Yazın başından sonuna kadar toplanabilir. Biraz nane, biraz kekik, biraz da narenciye gibi kokar.

Mercanköşk dilimizde cantır, kekik, merzencuş gibi isimler almıştır. Farsçada, “dağın keyfi, dağın neşesi” anlamları olduğundan Türkçe’ye mercanköşk olarak geçmiştir. Mısırlılar mercanköşke “sofo” adını vermişlerdir.

Ana vatanı Kuzey Afrika olan mercanköşk, Akdeniz’ in tamamında, Kıbrıs’ta ve Asya’nın batı bölgelerinde yetişir. Türkiye’de ise Akdeniz ile Güney Anadolu’nun kurak ve kayalık yerlerinde bulunur. Ayrıca Güney ve Batı Anadolu’da sıklıkla saksılarda yetiştirilmektedir.

Mercanköşk ilaç, kozmetik ve bakım sektöründe kullanılan borneol, camfor ve pinen gibi çok sayıda kimyasal öğe içerir. Mısırlılar bu bitkiyi, yaralanmalarda antiseptik olarak kullanmışlardır. Yere düşüp dizinizi yaraladığınızda 1-2 yaprak mercanköşk kurusu mikropları öldürmeye yetecektir. Ayrıca mumyalama süreçlerinde de kullandıkları edinilen bilgiler arasındadır. Biz bugünlerde sadece mikrop öldürücü özelliğini kullansak iyi olur, ne dersiniz?

İyon Hekim Hipokrat’ın mercanköşkü tedavi amaçlı kullandığı bilinmektedir. Bugün Anadolu’da karnınız ağrıdığında, hazımsızlık hissi yaşadığınızda, biraz da gaz sancınız varsa sizin için ilk yapacakları şey, bir dal mercanköşk kaynatmak olacaktır.

Mercanköşk, aşçılıkta kullanılmak üzere taze ya da kurutulmuş aromatik yaprakları için yetiştirilir. Bitki çiçeklenmeye başlarken uçları kesilir ve gölgede yavaşça kurutulur. Yemeklerimizde kullanılmak üzere lezzetli bir baharat olarak yerini alır. Mısırlılar da bu bitkinin tarımını yapıp baharat olarak kullanmışlardır. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batılı ülkelerde iyiden iyiye meşhur olan mercanköşk, İtalyan mutfağının bir parçası olarak pizzalara, makarnalara ve soslara girmiştir. Bugün de mercanköşk -ana vatanı Anadolu ve Doğu Akdeniz olmasına rağmen- genellikle İtalyan mutfağı ile anılır. Bizim kadar olmasa da İtalyanlar da ağızlarının tadını biliyor olmalılar.

Kendisi küçük, faydası büyük olan savaşçımızı gördüğünüz yerde sahip çıkmayı unutmayın.