BİR UMUT ÖDÜLÜ: HANS CHRİSTİAN ANDERSEN

Yazar: Nagihan Coşkuner

Editör: Ayşe Kevser Can

Şef Editör: Behice Kavak

Uzun yıllar önce dünyamız 2. Dünya Savaşı adı verilen savaşın yıkıcı etkisinden kurtulmaya çalışırken, yaşadığı her güne yeniden umutla bakabilmeyi düşleyen bir kadın çareyi kitaplarda bulmuştu. Bu kadının adı, Jella Lepman’dı.

Barışın egemen olmasını, insanların birbirine duyduğu saygı ve anlayışın devam edebilmesini amaçlayan Jella Lepman, bütün insanlığı tek noktada birleştirebilecek gücün kitaplarda olduğuna inanıyordu. Bu sebeple, kendini çocuk ve gençlik kitaplarını arayarak toplamaya ve Münih Uluslararası Gençlik Kütüphanesi’nin kurulmasına adadı. Kurduğu büyük ve geniş kütüphanenin öncülüğünde İsviçre merkezli Uluslararası Çocuk ve Gençlik Kitapları Kurulu ortaya çıktı. Bu kurul, çocuklar için en doğru, en eğlenceli ve en öğretici eserleri araştırıp büyük kütüphaneye ekledi ve savaş sonrasında sessizleşen, umudunu kaybeden çocuklara yol gösterici olmaya başladı.

Tarih 1956’yı gösterdiğinde, Uluslararası Çocuk ve Gençlik Kitapları Kurulu; çocukların daha nitelikli ve çok kültürlü, umut verici eserlerle buluşmasını hedefleyerek bir ödül fikri ortaya sundu. Çocuk kitapları denildiğinde renkli resimler, illüstrasyonlar da elbette unutulmadı ve 1966 yılında yazarlarla birlikte çizerler de ödüle aday gösterilmeye başladı. Peki, bu ödüle kimin adını verdiler sizce?

Hepimizin bildiği, Küçük Prenses ve Bezelye Tanesi, Parmak Kız, Kurşun Asker ve Çirkin Ördek Yavrusu vb. eserleri ile yakından tanıdığımız, yazdıklarıyla yıllardır hem çocuklara hem yetişkinlere hitap eden Hans Christian Andersen’in adı ile anılan bu umut ödülü, üzerinde Andersen’in resminin yer aldığı altın madalyadan oluşmaktadır.

Ödüle, yalnızca Uluslararası Çocuk ve Gençlik Kitapları Kurulu üyesi olan ülkelerden aday gösterilebilmekte ve adaylar kurul üyeleri tarafından seçilmektedir. Ödüller hangi ülkelere verilmiştir? Bu zamana kadar ödüllerin yarısından çoğu Batı ülkelerinden Avrupa, Amerika, Avustralya’ya; geri kalan kısmı ise Doğu ülkelerinden Japonya, Çin ve İsrail’e verilmiştir. Ülkemizden ödül kazanan yazar veya çizer var mıdır? Ülkemizde bu ödülü kazanan yazar veya çizer yoktur, ancak usta yazarlarımızdan Eflatun Cem Güney, “Açıl Sofram Açıl” eseriyle Andersen Ödülü Şeref Listesi’ne seçilen on bir eserden biri olmuş ve eserler arasında en mükemmeli seçilmiştir. Yine Eflatun Cem Güney, 1960 yılında “Dede Korkut Masalları” eseriyle Andersen Ödülleri Başa Güreşen Yapıtlar listesine seçilmiştir. Aynı şekilde Cahit Uçuk, “Türk İkizleri” eseriyle Andersen Ödülü Şeref Listesi’ne seçilen bir başka yazarımızdır. Yakın tarihlerde ünlü yazarlarımızdan Behiç Ak, Sevim Ak, Gülten Dayıoğlu, Serpil Ural, Muzaffer İzgü, Ayla Çınaroğlu ve Mavisel Yener; çizerlerimizden ise Mustafa Delioğlu, Sedat Girgin, Ferit Avcı, Saadet Ceylan, Feridun Oral, Ümit Öğmel, Can Göknil ve Nazan Erkmen Andersen Ödülü’ne aday gösterilmiştir.

Hans Christian Andersen Ödülü’nü kazanmış yazarların hikâyelerinden bazıları:

• Astrid Lindgren (1958) Pippi Uzunçorap Serisi

• Erich Kästner (1960) Çizmeli Kedi

• René Guillot (1964) Uzaydan Gelen Yabancı

• Tove Jansson (1966) Sonra Ne Oldu Dersin?

• Gianni Rodari (1970) Televizyona Düşen Çocuk

• Christine Nöstlinger (1984) Konuk Değil Baş Belası

• Annie MG Schmidt (1988) Kedi Kız Minus

• Katherine Paterson (1998) Terabithia Köprüsü

• Martin Waddell (2004) Büyük Minik Dinozor

• David Almond (2010) Ay’a Tırmanan Çocuk

• Cao Wenxuan (2016) Tunç ve Ayçiçeği

• Eiko Kadono (2018) Kiki’nin Cadı Kargosu-1

• Jacqueline Woodson (2020) Senden Sonra

• Marie-Aude Murail (2022) Kahrolsun Ev Ödevi

Çocuklara ve gençlere nitelikli, güzel eserleri duyurmayı amaçlayan bu ödül, umarız ki ilerleyen yıllarda sahip olduğumuz değerli yazarlarımıza da verilir, yaşam umudu arayan milyonlarca çocuğa kültürümüzü ulaştırır.